Swinisława (Zwinisława) (ok. 1130 – między 1159 a 1163), żona księcia Bolesława Wysokiego.
Była córką ks. czernihowskiego i w. ks. kijowskiego Wsiewołoda Olegowicza, oraz Marii, córki w. ks. kijowskiego Mścisława I, siostrą książąt czernihowskich Światosława i Jarosława.
Ok. l. 1141–2 poślubiła S. ks. Bolesława Wysokiego (zob.), syna ks. Władysława II. O małżeństwie tym informują dwie zapiski Latopisu hipackiego pod r. 1141 i 1142. Podwójną datację zawarcia małżeństwa badacze różnie próbowali wyjaśnić: Kazimierz Jasiński zdecydował się uznać za wiarygodną zapiskę z r. 1142, uzasadniając to faktem, iż jest ona obszerna i w pełniejszy sposób informuje o mariażu, natomiast Gerard Labuda, za Oswaldem Balzerem przyjął, że w r. 1141 miała miejsce umowa przedślubna, a zawarcie małżeństwa nastąpiło latem 1142. Kwestię umowy pominął Janusz Bieniak, twierdząc, że zapiska z r. 1141 nic o niej nie mówi; wskazał natomiast na fakt przyjazdu S-y do Polski (o czym pisał wcześniej B. Zientara), który można datować na marzec lub kwiecień t.r. Zdaniem Bieniaka półtoraroczny okres pobytu S-y w Polsce przed ślubem miał na celu poznanie kraju i rodziny przyszłego męża. W zrealizowaniu politycznego mariażu prawdopodobnie pomógł ks. Władysławowi II palatyn Piotr Włostowic, spowinowacony z Olegowiczami przez swoją żonę Marię, ciotkę S-y. Okoliczności te pozwalają sądzić, że pierwsze półtora roku S. spędziła w domu Piotra Włostowica u swej ciotki. Zawarcie politycznego małżeństwa związane było z narastającym konfliktem książąt juniorów z ks. – seniorem Władysławem II. Na początku r. 1141 juniorzy, współpracujący z matką Salomeą, dążyli do mariażu politycznego z książętami ruskimi. Czteroletnią siostrę Agnieszkę swatali nieznanemu z imienia synowi Wsiewołoda Olegowicza, w celu rozbicia współpracy Władysława II z Wsiewołodem Olegowiczem, czy też Mścisławowi II Chrobremu Izjasławowiczowi (M. Korduba, B. Włodarski), którego ojciec Izjasław Mścisławowicz był wówczas w miarę dobrych stosunkach z Olegowiczami. Przyjazd S-y do Polski wczesną wiosną jest dowodem na błyskawiczną reakcję Władysława II. Konsekwencją sojuszu, ugruntowanego małżeństwem S-y, była ścisła kilkuletnia współpraca jej teścia i ojca, polegająca na wzajemnej pomocy militarnej w konfliktach ks. polskiego z książętami juniorami w l. 1142, 1145 i 1146 oraz Wsiewołoda z Monomachowiczami w l. 1144 i 1145–6. Klęska Władysława II w walce z juniorami pod Poznaniem w r. 1146 oraz konieczność ucieczki przez Czechy i Węgry do Niemiec wpłynęły na dalsze losy jego rodziny. Żona Władysława księżna Agnieszka wraz z synami broniła się jeszcze w Krakowie, po czym wszyscy znaleźli się w Altenburgu w Saksonii, przekazanym Władysławowi II w użytkowanie przez cesarza Konrada III. S. przebywała tam z teściową, podczas gdy ich mężowie zaangażowani byli w wyprawy wojenne u boku Konrada III i Fryderyka I Barbarossy, w l. 1146 i 1157 do Polski oraz w r. 1158 do Włoch; wątpliwe jest natomiast uczestnictwo obu polskich książąt w drugiej krucjacie (M. Gładysz).
S. urodziła dwoje dzieci, Jarosława (zob.), późniejszego biskupa wrocławskiego, i Olgę. Informacja z Kroniki polsko-śląskiej, jakoby drugi syn Bolesława Wysokiego, również Bolesław, był jej dzieckiem, została podważona w literaturze. Także drugą córkę Bolesława Wysokiego, Bertę, należy raczej uznać za urodzoną w drugim małżeństwie księcia. Kazimierz Jasiński przyjął, że ks. Albert był najpewniej synem Władysława II, a nie dzieckiem S-y i Bolesława Wysokiego.
S. nie jest wzmiankowana w źródłach jako uczestniczka jakichkolwiek akcji prawnych. Jej prawie sześcioletni pobyt w Polsce przypadł na czas konfliktu zbrojnego teścia z juniorami, miał więc miejsce w okolicznościach utrudniających działalność fundacyjną. Ponadto nie wiadomo, czy Bolesław Wysoki dysponował już wówczas własną dzielnicą. S. zmarła między 1159 a 1163, została pochowana prawdopodobnie w klasztorze Cystersów w Pforcie. Fakt ten, jak również późniejsza fundacja jej męża dla cystersów w Lubiążu, wskazuje na bliskie związki pary książęcej z tym zakonem.
Balzer, Genealogia, s. 130, 160, 180; Dąbrowski D., Genealogia Mścisławowiczów, Kr. 2008; Dworzaczek; Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, I; PSB (Agnieszka, żona Władysława II Wygnańca, Agnieszka, córka Bolesława III Krzywoustego); – Bieniak J., Obóz obrońców statutu Bolesława Krzywoustego, w: Genealogia – polska elita polityczna w wiekach średnich na tle porównawczym, Red. J. Wroniszewski, Tor. 1993 s. 20–1; tenże, Polska elita polityczna XII wieku (część III A. Arbitrzy książąt – trudne początki), w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, Red. S. K. Kuczyński, W. 1990 IV; Gładysz M., W sprawie udziału polskiego księcia w II wyprawie krzyżowej, w: „Krzyżowcy, kronikarze, dyplomaci”. Gdańskie studia z dziejów średniowiecza, Red. B. Śliwiński, Koszalin 1997 IV 35–6; tenże, Zapomniani krzyżowcy. Polska wobec ruchu krucjatowego w XII–XIII wieku, W. 2002 s. 34–7; Korduba M., Stosunki polsko-ukraińskie w w. X–XIII, „Sprawy Narodowościowe” R. 7: 1933 nr 6 s. 756–8; Kuczyński S. K., Stosunki polsko-ruskie do schyłku wieku XII. Studia z dziejów Europy Wschodniej X–XII w., W. 1965 s. 18–20, 24–6; Labuda G., Uzupełnienia do genealogii Piastów, w szczególności śląskich, „Sobótka” T. 18: 1963 nr 1 s. 10–12; tenże, Zabiegi o utrzymanie jedności państwa polskiego w latach 1138–1146, „Kwart. Hist.” R. 66: 1959 s. 1154–63 (rec. Maleczyński K., w: „Sobótka” R. 16: 1961 z. 1 s. 106–12); Mika N., Mieszko – syn Władysława II Wygnańca, książę raciborski i pan Krakowa – dzielnicowy władca Polski, Racibórz 2006 s. 45; Miśkiewicz B., Walki wewnętrzne na terenie Polski w latach 1142–1146, w: Europa–Słowiańszczyzna–Polska. Studia ku uczczeniu profesora Kazimierza Tymienieckiego, Red. J. Bardach i in., P. 1970 s. 366–9; Sielicki F., Najdawniejsze polsko-ukraińskie stosunki kulturalne w świetle „Latopisu kijowskiego” i „Kroniki Kadłubka”, w: Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich, Red. S. Kozak, M. Jakubek, Wr. 1974 s. 40–59; Smolka S., Mieszko Stary i jego wiek. W. 1959 s. 210–13, 218, 224–8, 234, 241–2, 250, 252, 256; Włodarski B., Sojusz dwóch seniorów, w: Europa– Słowiańszczyzna–Polska..., Red. J. Bardach i in., P. 1970 s. 349–57; Zientara B., Bolesław Wysoki, tułacz, repatriant, malkontent. Przyczynek do dziejów politycznych Polski XII wieku, „Przegl. Hist.” T. 62: 1971 s. 368–71; tenże, Henryk Brodaty i jego czasy, W. 1975; – Mon. Pol. Hist., III (Kronika książąt polskich, Kronika polska, Nagrobki Książąt śląskich, Wiersz o pierwszych zakonnikach Lubiąża); Polnoe sobr. russ. letopisej, II.
Maciej Mikuła